Cena płynności: czy protokoły LSD zagrażają decentralizacji Ethereum?
Przejście Ethereum z Proof-of-Work (PoW) na Proof-of-Stake (PoS) jest przykładem udanej zmiany algorytmu konsensusu w sercu protokołu. Deweloperzy nie tylko zmniejszyli zużycie energii w sieci o 99%, ale także utrzymali odpowiedni poziom bezpieczeństwa, decentralizacji i zaufania społeczności.
Wdrożony we wrześniu 2022 r. The Merge umożliwił zbudowanie całego ekosystemu wokół steakingu. Społeczność była w stanie wykorzystać stopę zwrotu walidatorów, która zależy od szeregu parametrów, jako swego rodzaju odpowiednik kluczowej stopy procentowej banku centralnego.
Jednak wraz z rosnącą liczbą węzłów i rozwojem platform liquid stacking (LSD), Ethereum stanęło przed nowymi wyzwaniami, które zagroziły głównym przewagom konkurencyjnym sieci – odporności na cenzurę i decentralizacji.
W tym artykule przyjrzymy się bliżej wyzwaniom, przed którymi stanęło Ethereum po aktualizacji Shapella i boomie na protokoły LSD, a także możliwym rozwiązaniom.
Wzrost stakingu po aktualizacji Shapella: plusy i minusy
W kwietniu 2023 r. Shapella, najbardziej oczekiwana aktualizacja po The Merge, została wprowadzona do sieci Ethereum. Zawierała ona między innymi funkcję wypłaty ETH z kontraktu depozytowego Beacon Chain. Walidatory otrzymały możliwość odbierania zablokowanych aktywów.
Efekt Shapelli był zasadniczo zgodny z oczekiwaniami rynku – początkowo rzeczywiście nastąpił odpływ środków z kontraktu, ale w stosunkowo niewielkich kwotach. Następnie liczba zablokowanych ETH (i walidatorów) zaczęła szybko rosnąć.
O przyczynach porozmawiamy później, na razie przyjrzyjmy się konsekwencjom. W chwili pisania tego tekstu całkowita liczba aktywnych walidatorów w sieci Ethereum przekracza 870 000 i, zgodnie z oczekiwaniami niektórych deweloperów, może osiągnąć 1 milion węzłów do końca 2023 roku. Na pierwszy rzut oka jest to pozytywny trend, zapewniający sieci
- bezpieczeństwo – im większy stos walidatorów, tym mniejsze prawdopodobieństwo opóźnień w działaniu z powodu zablokowania lub nieprawidłowego działania poszczególnych węzłów;
- decentralizację – nominalnie walidatory są niezależne, więc teoretycznie zdolność do cenzurowania transakcji jest odwrotnie proporcjonalna do liczby węzłów;
- zmniejszenie podaży ETH – im więcej monet zablokowanych w stakingu, tym mniej ich na rynku. Przy utrzymującym się silnym popycie może to mieć pozytywny wpływ na notowania.
Wraz ze wzrostem liczby walidatorów widoczny staje się jednak negatywny wpływ takiej dynamiki. Poważnym problemem może być rosnąca złożoność finalizacji transakcji. Ponieważ rozszerzenie zestawu walidatorów oznacza również, że istnieje więcej węzłów do walidacji transakcji i osiągnięcia konsensusu, prawdopodobne są awarie sieci, tak jak miało to miejsce w maju 2023 roku.
Głównym zagrożeniem była jednak koncentracja tokenów i walidatorów obsługujących protokoły LSD, na które popyt był stosunkowo niski przed wdrożeniem Shapelli. W chwili pisania tego tekstu jeden z takich projektów, Lido, kontroluje ponad 274 000 węzłów przetwarzających transakcje, zbliżając się do krytycznej dla bezpieczeństwa Ethereum liczby 33% całkowitego stosu aktywnych walidatorów.
Rola protokołów LSD w ekosystemie Ethereum
Ethereum działa w oparciu o standardowy Proof-of-Stake, który nie obsługuje delegowania aktywów. Oznacza to, że użytkownicy mogą uczestniczyć w zabezpieczaniu sieci tylko poprzez uruchomienie własnego węzła blockchain 32 ETH lub dołączenie do puli stakingu.
Taka konstrukcja ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa i zminimalizowanie manipulacji, ale jej wady dla zwykłych użytkowników są oczywiste: wysoka bariera finansowa, trudności techniczne i konieczność zablokowania dużej ilości środków. To właśnie w celu rozwiązania tych problemów powstały protokoły liquid steaking.
Usługa LSD gromadzi ETH użytkowników, a następnie umieszcza je w swoim imieniu jako stak validator. W zamian za zablokowane aktywa inwestorzy otrzymują płynny token, taki jak stETH. Niektóre projekty wykorzystują bardziej złożone i zdecentralizowane modele działania, ale nie zmienia to ich istoty. To właśnie takie protokoły stały się kluczowym czynnikiem napędzającym rozwój stakingu.
W chwili pisania tego tekstu w aplikacjach w segmencie płynnego stakingu zablokowanych jest 11,4 miliona ETH. Dla porównania, całkowita ilość stakowanego Ethereum wynosi 27,2 miliona – LSD stanowi około 40% tego wolumenu.
Zachęty i obniżenie progu wejścia dla stakerów
Co umożliwiło platformom liquid steaking zdobycie tak silnej pozycji w ekosystemie Ethereum? Można zidentyfikować dwa główne powody.
Obniżenie progu wejścia – mówimy tu zarówno o barierach technicznych, jak i finansowych. Te pierwsze praktycznie zniknęły, gdyż większość usług bierze na siebie całą pracę związaną z uruchomieniem i utrzymaniem węzłów.
Druga zmniejszyła się, ponieważ usługi LSD mogą łączyć aktywa wielu współtwórców w jeden stek, dzięki czemu minimalna kwota inwestycji spadła z 32 do mniej niż 1 ETH.
Zachęty – niektóre platformy, takie jak Rocket Pool, płacą operatorom węzłów i inwestorom premie w natywnym tokenie RPL oprócz standardowej nagrody. Inne, takie jak Frax lub scentralizowane giełdy, mogą zwiększyć APR poprzez przychody z innych produktów.
Nie należy również zapominać o płynności. Podczas gdy stakerzy solo blokują 32 ETH bez dodatkowego przypadku użycia, użytkownicy LSD otrzymują w zamian tokeny kompatybilne z DeFi. Pozwala im to jednocześnie zdobywać nagrody za staking i generować przychody z innych narzędzi, takich jak pule płynności.
EigenLayer i rozwój restackingu
Nowym zwrotem w rozwoju stakingu była koncepcja restackingu. Pierwszym projektem w tym segmencie jest EigenLayer, który pozwala walidatorom Ethereum na jednoczesne uczestnictwo w mechanizmie konsensusu innych sieci poprzez zastawienie swoich stacków ETH jako zabezpieczenia.
Zasadniczo oznacza to, że ten sam węzeł, biorąc pod uwagę wystarczająco mocny sprzęt, będzie w stanie zdobywać nagrody za zabezpieczanie wielu sieci jednocześnie, co może znacznie zwiększyć przychody walidatorów.
Uruchomienie EigenLayer wywołało nową falę ekscytacji wśród stakerów. Jak dotąd projekt działa w trybie testowym i ma ograniczony dostęp do puli, ale limit ten był kilkakrotnie podnoszony:
- pierwszy w lipcu 2023 r. Najpierw do 30 000 ETH, a następnie natychmiast do 45 000 ETH;
- drugi w sierpniu 2023 r., kiedy limit został podniesiony o kolejne 100,00 ETH.
W obu przypadkach użytkownicy osiągnęli zaktualizowane limity w ciągu kilku godzin, a w chwili pisania tego tekstu kwota zablokowanych środków w inteligentnych kontraktach projektu (w tym natywnych i LSD-staking) przekracza 126,00 ETH.
Wciąż trudno jest ocenić rzeczywisty potencjał Eigen Layer, ale możliwe jest, że restyling stanie się dodatkowym motorem wzrostu dla segmentu LSD, ponieważ zapewni kolejne narzędzie do zarabiania pieniędzy.
Centralizacja walidatorów
Protokoły LSD zdemokratyzowały dostęp do stakingu i były jedną z przyczyn wzrostu wolumenu aktywów zablokowanych na kontrakcie depozytowym Ethereum. Na pierwszy rzut oka taki stan rzeczy powinien sprzyjać decentralizacji blockchaina i zwiększać jego bezpieczeństwo. Model biznesowy większości usług w tym segmencie zakłada jednak, że aplikacja uruchamia węzeł we własnym imieniu, deponując aktywa użytkowników jako stek.
Z tego powodu, zamiast rozległej sieci solo-stakerów, otrzymaliśmy klastry walidatorów zarządzanych i utrzymywanych przez niewielką grupę organizacji. Stosunek do takich klastrów jest niejednoznaczny – niektórzy eksperci uważają, że trudno wyobrazić sobie sytuację, w której protokół LSD mógłby przeprowadzić atak na Ethereum. Inni uważają, że problem centralizacji jest obecny i należy się nim zająć.
Pozostaje również kwestia potencjalnej cenzury transakcji. Ponieważ większość walidatorów – 35% w chwili pisania tego tekstu – znajduje się fizycznie w Stanach Zjednoczonych, są one związane ograniczeniami OFAC dla poszczególnych portfeli.
Dalsze grupowanie i koncentracja walidatorów w ramach kilku operatorów może tylko zaostrzyć ten trend, co zmniejszy odporność na cenzurę i potencjalnie podważy zaufanie do sieci. Portal Ethsunshine zauważył już niebezpiecznie niskie wskaźniki dywersyfikacji geograficznej i niezależności walidatorów.
Tymczasem analitycy Everstake zauważyli, że słuszne jest postrzeganie centralizacji walidatorów Ethereum z kilku perspektyw:
- pochodzenie kapitału – od 12 kwietnia do 12 listopada (7 miesięcy do 2023 r.) bezwzględny wzrost stakowanego ETH wyniósł 10 milionów tokenów. Według danych onchain, instytucjonalni stakerzy i duże projekty mają swój udział w tym wzroście (na przykład sam Celcius postawił około 400 000 ETH), ale stwierdzenie, że lwia część należy do jednego inwestora, byłoby mylące. Chociaż nikt nie anulował tutaj zasady Pareto (80/20).
- typ operatora walidatora – tutaj możemy poczynić pewne założenia tylko w ramach danych o zidentyfikowanych walidatorach i biorąc pod uwagę odsetek węzłów, których nie udało się zidentyfikować.
Jednak nawet przy tych lukach w zrozumieniu danych, nie ma powodu, aby mówić o jakimkolwiek znaczącym wzroście liczby operatorów solo lub społeczności, którzy nadal stanowią mniejszość (w granicach 20%), pomimo aktywnych działań Fundacji Ethereum i społeczności projektowych na rzecz decentralizacji sieci i tzw.
- lokalizacja geograficzna – w przypadku tego parametru trudno jest wyróżnić komunikację liniową, ponieważ duzi profesjonalni operatorzy również nie koncentrują wszystkich węzłów w jednym miejscu. Z jednej strony jest to standardowa praktyka zarządzania ryzykiem, z drugiej strony społeczność ma prośbę o dystrybucję geograficzną, co wynika również z czynnika bezpieczeństwa.
Scentralizowane giełdy (CEX) i usługi LSD z pionowym modelem administracji, takie jak Lido, Coinbase, Binance i inne, można uznać za najbardziej niebezpieczne rodzaje platform steakingowych. Giełdy CEX stanowią największe zagrożenie, ponieważ nie mają nawet sieci operatorów węzłów, takich jak Lido, bezpośrednio zarządzających węzłami.
EIP-7251: optymalizacja konsensusu czy zwiększenie centralizacji?
Mówiąc o centralizacji, nie można pominąć EIP-7251, propozycji mającej na celu optymalizację mechanizmu konsensusu poprzez zmniejszenie liczby zaangażowanych walidatorów. Jej autorzy zamierzają zwiększyć próg “efektywnego” salda stakingu do 2048 ETH i umożliwić operatorom wpłacanie dowolnej kwoty w tym zakresie.
Według nich, ponieważ obecne efektywne saldo jest równe minimum (32 ETH), duzi operatorzy, tacy jak dostawcy LSD, muszą uruchomić tysiące nowych węzłów, aby pomieścić cały zebrany kapitał. Rosnący stos węzłów stwarza z kolei trudności w finalizacji transakcji i może powodować awarie techniczne w sieci.
Autorzy proponują zezwolić pojedynczemu węzłowi na zablokowanie do 2048 ETH, przy czym wielkość stosu wpływa na prawdopodobieństwo wybrania go jako walidatora. W ten sposób duzi operatorzy mogliby zmniejszyć liczbę zarządzanych węzłów przy jednoczesnym utrzymaniu zysków kapitałowych.
W opublikowanej propozycji argumentuje się, że chociaż duzi steakerzy będą częściej wybierani do walidacji, nie wpłynie to na decentralizację sieci, ponieważ wcześniej węzły pod ich kontrolą były czysto statystycznie wybierane częściej niż steakerzy solo.
W rzeczywistości EIP proponuje zapisanie organizacyjnej centralizacji węzłów na poziomie technicznym, poświęcając bezpieczeństwo na rzecz przepustowości. W chwili pisania tego tekstu projekt jest nadal przedmiotem dyskusji, a jego długoterminowe implikacje dla ekosystemu Ethereum są niejasne.
W poszukiwaniu rozwiązania
Wymienione powyżej wyzwania niosą ze sobą nowe ryzyka i potencjalne zagrożenia dla sieci. Niektóre z nich można rozwiązać już teraz, podczas gdy inne wymagają złożonej i czasochłonnej strategii.
Ograniczenia dla LSD
Najprostszym i najbardziej oczywistym sposobem jest nałożenie limitów dla protokołów liquidity-stacking na liczbę zarządzanych węzłów i zgromadzonego kapitału, tak aby żaden pojedynczy uczestnik rynku nie mógł kontrolować 33% walidatorów.
Problem polega na tym, że tylko sam dostawca LSD może wdrożyć takie limity, zamykając pule stakingowe dla nowych inwestorów. Zasadniczo dla projektu oznacza to zmniejszenie przychodów z prowizji i ograniczenie wpływu na sieć, więc jest mało prawdopodobne, aby taka decyzja została podjęta przez usługi o scentralizowanym modelu zarządzania.
Ponadto, obecnie nie ma możliwości wprowadzenia limitów i zagwarantowania ich wypełnienia na poziomie blockchain. Wprowadzenie takich zmian w kodzie wymagałoby zgody walidatorów, z których większość jest kontrolowana przez dostawców LSD. Poddanie takiej decyzji pod głosowanie mogłoby podzielić społeczność i potencjalnie doprowadzić nawet do hardforka.
Zdecentralizowane modele zarządzania
Drugim sposobem jest ograniczenie centralizacji protokołów LSD. Jest on obecnie uważany za najbardziej optymalny, ponieważ Rocket Pool jest już na rynku, zachęcając niezależnych operatorów do uruchamiania węzłów w udziale ze stakerami zapewniającymi kapitał ratunkowy.
Decentralizacja dostawców może odbywać się na poziomie technicznym (jak Rocket Pool) i organizacyjnym – poprzez DAO i tokeny zarządcze. Głównym celem jest największa płynna usługa stakingu – Lido.
Warto zauważyć, że Lido jest świadome swojego znaczenia w kwestii centralizacji Ethereum, dlatego opracowało projekt przekształcenia modelu zarządzania i przejścia na V2. Przewiduje on kilka istotnych zmian:
- wpływ DAO na zestaw walidatorów i ogólne wzmocnienie pozycji jego uczestników;
- umożliwienie operatorom węzłów swobodnego dołączania do protokołu;
- zwiększenie bezpieczeństwa DAO i gwarancji dla uczestników usługi;
- dalsze środki na rzecz geograficznej i technicznej dywersyfikacji węzłów.
Status decentralizacji Lido, w tym kwestie do rozwiązania i już wdrożone aktualizacje, można śledzić na stronie internetowej projektu.
Zmniejszone zachęty ekonomiczne
Innym możliwym narzędziem, które może jednocześnie zmniejszyć ogólny stos walidatorów i atrakcyjność LSD, jest zmniejszenie nagrody dla stakerów.
Obecnie sieć Ethereum działa w oparciu o dynamiczny wskaźnik nagród, który zmniejsza się proporcjonalnie do liczby nowych walidatorów, aby utrzymać koszty bezpieczeństwa wyrażone w ETH na mniej więcej stałym poziomie.
Problem polega jednak na tym, że spadające nagrody nie powstrzymują inwestorów, których oczekiwania opierają się na:
- potencjalnym wzroście wartości ETH;
- dodatkowych zachętach ze strony dostawców LSD;
- możliwość wykorzystania płynnych tokenów do zarabiania pieniędzy w DeFi.
Najprawdopodobniej, nawet jeśli stopa bazowa spadnie poniżej 2%, większość posiadaczy nie zacznie masowo wycofywać ETH z protokołów LSD. Możliwe jest jednak, że część stakerów, którzy postrzegają LSD po prostu jako bezpieczny depozyt lub skarbiec, sprzeda swoje tokeny podczas następnej hossy, aby zablokować zyski.
Ponownie, kwestia zachęt ekonomicznych nie może być już w pełni kontrolowana na poziomie blockchain. Zmniejszenie atrakcyjności steakingu wymaga zminimalizowania premii z protokołów LSD. Lub poczekać na pojawienie się instrumentu DeFi, który będzie bardziej atrakcyjny pod względem stosunku ryzyka do zysku, co wciąż jest mało prawdopodobne.
Podsumowując, Ethereum znajduje się obecnie w sytuacji, która może zrównoważyć trzy kluczowe właściwości blockchaina: bezpieczeństwo, decentralizację i skalowalność. Obecny kurs zwiększa liczbę walidatorów (bezpieczeństwo), ale szkodzi pozostałym dwóm cechom i budzi obawy społeczności, zwłaszcza w związku z pojawieniem się restackingu.
Wdrożenie dunkshardingu usunie wąskie gardło przepustowości, ale może to jeszcze potrwać kilka lat i nie rozwiąże problemu centralizacji, który wymaga skoordynowanych działań ze strony projektów i stakerów (głównie dostawców LSD).
